Noradrenalina zwana również norepinefryną jest zarówno hormonem, który wytwarzany jest przez nadnercza, jak i neuroprzekaźnikiem powstającym w układzie nerwowym. To organiczny związek chemiczny należący do grupy amin katecholowych. Wykorzystywana także jako lek, który stosuje się w leczeniu nadciśnienia tętniczego i stanów depresyjnych. Podawana jest tylko we wlewach dożylnych oraz przy stanie zagrożenia życia. Budową i działaniem przypomina nieco adrenalinę, choć jest od niej słabsza i różni się mechanizmem działania. W dużym uogólnieniu noradrenalina mobilizuje mózg i ciało człowieka do działania. Zatem, możemy podzielić jej funkcje na trzy grupy przedstawione poniżej. Działanie na układ nerwowy
Spis treści Działanie na układ nerwowy
Wpływ na poszczególne narządy organizmu
Zastosowanie w medycynie
Budowa chemiczna oraz synteza
Gdzie i kiedy powstaje hormon “mobilizacji”?
Nadmiar lub niedobór noradrenaliny
Przeciwskazania podania leku noradrenaliny
Strona psychologiczna hormonu
Noradrenalina jako neuroprzekaźnik funkcjonuje w układzie noradrenolitycznym i ma ogromny wpływ na działanie mózgu. Największe skupiska ciał komórek neuronów adrenergicznych znajdują się w części mózgowia, a dokładniej w miejscu sinawym. Te neurony kierują zakończenia zwane aksonami do licznych obszarów układu nerwowego. Połączenie ich z norepinefryną doprowadza do pojawienia się efektów działania owego neuroprzekaźnika. Dokładniej mówiąc, aksony kierowane są do podwzgórza, wzgórza, ciała migdałowatego, a nawet do kory mózgowej, czy ośrodków w rdzeniu kręgowym. Konsekwencji tego procesu możemy wyróżnić kilka: – poprawa koncentracji, a więc zwiększenie czujności i uwagi – lepsza motywacja, chęć do działania – uwydatnienie zapamiętywania – ale również niepokój i lęk – w stanach stresowych, kiedy wydziela się najwięcej noradrenaliny, może powodować reakcje “ucieczki”, czy zauważalne rozszerzenie źrenic
Wpływ na poszczególne narządy organizmu
Noradrenalina działa na receptory adrenergiczne, tym samym powodując reakcje typowe dla funkcji układu współczulnego. Jako że uaktywnia się mocno pod wpływem stresu, wprawia organizm w stan gotowy do walki, bądź ucieczki. Prowadzi to więc do stymulacji noradrenaliny różnych narządów. Hormon ten działa na: – wzrost poziomu glukozy we krwi – rozkurcz oskrzeli – wzrost ciśnienia tętniczego wskutek skurczu mięśniówki naczyń krwionośnych – nasilenie rozkładu tkanki tłuszczowej – hamowanie opróżniania pęcherza moczowego – hamowanie perystaltyki jelit oraz zmniejszenie dopływu krwi do struktur zaangażowanych w trawienie pokarmów
Zastosowanie w medycynie
Ciekawostką jest, że noradrenalina jest stosowana w medycynie przy leczeniu nadciśnienia tętniczego, a nawet stanów depresyjnych. Jednak podstawowym wskazaniem do podania norepinefryny jest tak zwany wstrząs septyczny, czyli reakcja o ostrym przebiegu, która poważnie zagraża zdrowiu i życiu pacjenta. Wymaga natychmiastowej pomocy specjalistycznej. Noradrenalina podana doustnie jest nieskuteczna, tak jak już wcześniej było wspominane, stosuje się jedynie wkłucia dożylne. Można podzielić grupę leków na alfa-adrenolityczne oraz beta-adrenolityczne. Te drugie stosowane są przeciw różnorodnym problemom układu krążenia, ale również przeciw jaskrze i migrenie. Pomocne są także przy leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłej, obturacyjnej choroby płuc. Hormony alfa-adrenolityczne mają duże znaczenie w psychiatrii. Co ciekawe nie są w składzie leków przeciwdepresyjnych, ale dzięki inhibitorom wychwytu zwrotnego serotoniny (SNRI) i noradrenaliny udaje się ją przechwycić, a to skutkuje zwiększeniem aktywności owego neuroprzekaźnika w obszarach układu nerwowego. Właśnie dzięki temu SNRI są skuteczne w leczeniu zaburzeń lękowych, depresji oraz ADHD.
Budowa chemiczna oraz synteza
Noradrenalina zaliczana jest do jednego z amin katecholowych, tak zwanych monoamin. Powstaje w złożonym cyklu przemian, gdzie pierwotnym substratem jest aminokwas tyrozyna, a pierwszym produktem L-DOPA, który powstaje w złożonej syntezie norepinefryny. Z kolei z tego związku tworzy się dopamina, która w reakcji katalizowanej przez enzym β-hydroksylazę dopaminową jest przekształcana właśnie do noradrenaliny.
Gdzie i kiedy powstaje hormon “mobilizacji”?
Noradrenalina znajduje się w strukturach ośrodkowego układu nerwowego. Tam wydzielana jest głównie w komórkach rdzenia nadnerczy, gdy dochodzi do silnego stresu. Powoduje to wtedy między innymi wzrost ciśnienia tętniczego. Warto wspomnieć, że sama nazwa hormonu wzięła się od nadnerczy – “noradrenalina” wywodzi się od łacińskiego terminu, który w wolnym tłumaczeniu brzmi “w okolicy nerek”. Jako neuroprzekaźnik, zaraz obok adrenaliny, stanowi podstawowy element we współczulnym układzie nerwowym.
Nadmiar lub niedobór noradrenaliny
Wszystko zaczyna się od badania, które zleci lekarz. Nie jest to jedynie badanie kontrolne, ale muszą istnieć powody, dla których takie badanie okazuje się niezbędne. Przede wszystkim, gdy pojawia się podejrzenie guza chromochłonnego nadnerczy. Jego objawy to między innymi: napadowe ciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, bóle głowy, bladość skóry, wymioty, zaparcia. Badanie takie wykonuje się również, kiedy w rodzinie pacjenta znajdował się ktoś z owym guzem. U dzieci natomiast może pojawić się podejrzenie neuroblastomy. Na to schorzenie wskazują: kaszel, duszności, bóle brzucha i klatki piersiowej, występowanie bezbolesnych podskórnych guzków. Przygotowanie do badania: Pacjent powinien być na czczo conajmniej osiem godzin. Już kilka dni przed należy unikać czekolady, herbaty, kawy, sera żółtego, bananów, owoców cytrusowych i wanilii. Nie wolno spożywać alkoholu, nie zaleca się palić papierosów – to wszystko może mieć wpływ na wyniki, gdyż stężenie noradrenaliny jest zależne od diety. Także przyjmowane leki mogą zaburzyć prawidłową wartość wyniku, dlatego konieczne jest poinformowanie lekarza o ewentualnie stosowanych medykamentach. Przebieg badania noradrenaliny może się odbyć na dwa sposoby: – jednorazowe pobranie krwi z żyły łokciowej – dobowa zbiórka moczu (znaczy to, że mocz oddawany jest przez całą dobę do specjalnych pojemniczków, a następnie mieszany i przekazany do badania) Czas oczekiwania na wyniki wynosi zwykle jeden dzień, a prawidłowa wartość waha się między: 615-3240 pmol/l (104-548 pg/ml). Mocno zauważalny nadmiar hormonu może wskazywać na guza chromochłonnego lub nadczynność tarczycy. W tym wypadku pacjent skierowany jest na dalszą diagnostykę. W przypadku niedoboru noradrenaliny podejrzewane jest uszkodzenie nerwów wewnętrznych, ale równie dobrze może to być efekt przyjmowanych leków i zjedzonych pokarmów. Jak widać wartość tego neuroprzekaźnika jest uzależniona od wielu czynników, dlatego też ciężko powiedzieć, jak obniżyć, bądź podwyższyć jego poziom. Można spróbować to zrobić za pomocą odpowiedników leków, ale również przez skondensowaną dietę. Istnieją także czynniki, które mogą zmniejszyć poziom noradrenaliny w moczu i krwi, a są to:
neuropatie autonomiczne
zaburzenia autonomiczne
dieta i przyjmowane leki
Przeciwskazania podania leku noradrenaliny
Istnieje bardzo dużo przeciwskazań, jeśli chodzi o samą postać norepinefrydyny. Do podstawowych należy niedociśnienie, które wynika z przebytego zawału serca – dlatego, jak można zauważyć – nie zawsze podanie owego leku będzie właściwym rozwiązaniem. Nie wolno również stosować leku przy dławicy Prinzmetala, choroby zakrzepowej (zwłaszcza zakrzepicy naczyń wieńcowych, krezkowych oraz obwodowych). Podawać jedynie po odpowiednim nawodnieniu. Oczywiście w przypadku zagrożenia życia nie istnieją bezwzględne przeciwskazania. Jeśli znów chodzi o kobiety będące w ciąży to tak, jak przy każdym innym leku należy przeprowadzić szczegółowy wywiad z lekarzem specjalistą. Podobnie się rzecz ma w przypadku osób starszych. U dzieci jest stosowana w wyjątkowych przypadkach.
Strona psychologiczna hormonu
Problem współczesnego świata jest taki, że większość ludzi silnie reaguje na czynniki stresu, które tak naprawdę niewiele albo nic nie mają wspólnego z realnym zagrożeniem. Psychologiczne lęki lub na przykład fobie aktywują w dokładnie taki sam sposób neuroprzekaźnik noradrenaliny dając pobudzające efekty. Jednak kiedy człowiek nie potrafi sobie radzić z owymi stanami lękowymi, noradrenalina zaczyna mieć katastrofalne skutki na ludzki organizm. Chroniczny niepokój jest chorobą, która objawia się skutkami fizycznymi i psychicznymi, a co ciekawsze, większość ludzi żyje z tymi dolegliwościami. Dlaczego? Głównie przez strach – co powiedzą ludzie? – ale również przez to, że sama choroba sprawia, by człowiek myślał o swoich lękach w sposób jak najbardziej realny. Nie działa w tym wypadku logiczna strona umysłu, to lęk zaczyna mieć kontrolę. To z kolei skutkuje tym, że chory zaczyna zamartwiać się o wszystko, nawet o to na co nie ma wpływu lub nawet nie jest istotne dla jego życia. Ta patologia organizmu dzieje się właśnie przez mózgową biochemię, gdzie noradrenalina odgrywa kluczową rolę. Ma to również ścisły związek z ryzykiem wystąpienia chorób sercowo – naczyniowych; niestety, ale długotrwały stres powoduje poważne zmiany fizjologiczne. Należy pamiętać, że noradrenalina występuje nie tylko w mózgu, ale również w układzie dokrewnym, a zwłaszcza w gruczołach nadnerczy. Jeśli przez przewlekły lęk neuroprzekaźnik cały czas jest w ruchu (powoduje jego nadprodukcję) to następuję objawy takie jak: – ciężkie trawienie – bezsenność – bóle głowy – zmęczenie – pocenie się – uczucie złego samopoczucia trwające dłużej, niż kilka dni Istnieją interesujące badania na temat związku noradrenaliny i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Jako że hormon jest odpowiedzialny również za zapamiętywanie, przetwarzanie informacji, skupianie się to jego poziom w organizmie musi być odpowiedni, aby proces poznawczy człowieka działał skutecznie. W przypadku niedoboru lub nadmiaru noradrenaliny proces ten zostaje mocno zaburzony powodując wyczerpujący i skomplikowany stan. Właśnie dlatego często zdarza się, że pacjent cierpiący na chroniczny lęk jest nieustannie pogrążony w negatywnych myślach, a to z kolei powoduje kolejną pułapkę, jaką jest depresja. Osoba dotknięta depresją nie jest w stanie wyjaśnić racjonalnie przyczyny swojego smutku i przygnębienia. Przestają ją cieszyć sprawy, które dotychczas sprawiały jej przyjemność, czy to kontakty z rodziną, spotkania z przyjaciółmi, czy hobby. Zapada na tak zwaną anhedonię, czyli niemożność radowania się. Często wycofuje się z życia społecznego, trudno jej skupić na czymś dłużej uwagę, łatwo ulega fizycznemu i psychicznemu przemęczeniu. Pojawiają się problemy z łaknieniem oraz ze snem. W skrajnych (choć i tak częstych) przypadkach dochodzi do nadużywania alkoholu oraz autoagresji, w tym myśli oraz prób samobójczych. To bardzo poważny problem, który przeważnie jest ignorowany przez samego chorego, ale przede wszystkim przez społeczeństwo. Noradrenalina podwyższa ciśnienie oraz poziom glukozy we krwi, a jako krążący swobodnie po organizmie hormon zwęża naczynia obwodowe, jednocześnie rozszerzając naczynia wieńcowe w sercu. Przyspiesza także przemianę materii. Jej brak w układzie nerwowym powoduje deficyt motywacyjny człowieka, ma przecież wpływ na powstawanie oraz utrzymywanie dobrego nastroju. Zmniejszenie aktywności neuronów, które wydzielają noradrenalinę powoduje właśnie depresję, a jej nadmierne zwiększenie – zespoły maniakalne. Pomoc nadchodzi w leczeniu farmakologicznym oraz psychoterapii dostosowanej indywidualnie do problemu pacjenta. Należy jednak nie zapominać, że leki psychotropowe jedynie stymulują działanie neuroprzekaźników, nie zwalczając ich wadliwego funkcjonowania. Dlatego też do organizmu potrzebne jest odpowiednie dostarczenie konkretnej dawki witamin, minerałów, aminokwasów i innych niezbędnych substancji koniecznych do prawidłowego działania neuroprzekaźników. Pacjent musi więc wprowadzić w swoje życie wiele zdrowych nawyków, by z czasem mógł odstawić leki i wrócić do normalnego życia. To trudne zadanie, ale przy pomocy odpowiednich specjalistów i wsparciu ze strony najbliższych na pewno możliwe do wykonania. Na końcu warto wspomnieć, że w Polsce na rynku farmaceutycznym dostępny jest jeden preparat, który zawiera norepinefrynę, a jest to Levonor – roztwór do infuzji.