Wykorzystanie meldonium przez sportowców podczas Europejskich Igrzysk Baku 2015
Spis treści Wykorzystanie meldonium przez sportowców podczas Europejskich Igrzysk Baku 2015Działanie meldonium
Dopuszczenie substancji
Meldonium, a lista substancji zabronionych WADA
Metody badawcze
Wyniki badań
Dyskusja wywołana wynikami badań
Wpływ meldonium na występy sportowców
Kluczowe wnioski
W 2017 roku Mark Stuart, Christian Schneider i Klaus Steinbach opublikowali raport dotyczący wykorzystania meldonium wśród 5632 uczestników Europejskich Igrzysk w Baku (2015). Celem raportu było wspieranie nadzoru nad substancji wymienionymi przez Światową Agencję Antydopingową na liście zabronionych w ramach World Anti-Doping Agency (WADA) Monitoring Program. Raport tylko potwierdził nadmierne i nieuzasadnione stosowanie meldonium.
Działanie meldonium
Medoniom wpływa na metabolizm L-Karnityny, który odgrywa istotnią rolę w metabolizmie wyższych kwasów tłuszczowych i wewnątrzkomórkowych procesów energetycznych. Jest odpowiedzialny za przenoszenie częstek kwasów tłuszczowych, połączonych z keonzymem A z cytoplazmy poprzez czółenko karnitynowe aż do macierzy mitochondrialnej. W warunkach tlenowych substancja zwana karnityną poprawia fuunkcje mięśnia sercowego, zapewniając aż 80% produkcji ATP. Karnityna jest aktywnie transportowana do wnętrza komórek. W warunkach beztlenowych (np. po intensywnym wysiłku) organizm zaczyna odczuwać brak karnityny. Meldonium jest właśnie analogiem karnityny. Stosuje się go w rekonwalescencji po incydentach sercowo – naczyniowych, w przypadku ostrego niedokrwienia mózgu, chorób układów krążenia, jak również w przypadku przeciążenia psychofizycznego i zmniejszonej zdolności do pracy zawodowej.
Dopuszczenie substancji
Meldonium jest zarejestrowany i przepisany jako lek do stosowania leczniczego na Ukrainie, Gruzji, Kazachstanie, Łotwie, Białorusi, Uzbekistanie, Rosji, Azerbejdżanie, Mołdawii i Kirgistanie.Typowe lecznicze dawki doustne i dożylne wahają się od 500 mg do 1 g meldonium dziennie. Istnieje wiele legalnych firm, które działają w wyżej wymienionych krajach, dystrybuując tę substancję w sposób całkowicie legalny. Produkcja i dystrybucja meldonium w Polsce jest zakazana od 2015 roku.
Meldonium, a lista substancji zabronionych WADA
WADA (Światowa Agencja Antydopingowa) publikuje listę niedozwolonych substancji i metod medycznych przynajmniej raz w roku. Ta lista obejmuje wszelkie substancje lub metody medyczne stanowiące zagrożenie dla zdrowia sportowca, które naruszają ducha sportu. Substancje przez WADA:
środki odurzające, w tym: stosunek morfiny / kodeiny, hydrokodon, mitragynina tapentadol i tramadol,
używki, w tym: nikotyna, bupropion, kofeina, fenylefryna, fenylopropanolamina, pipradrol i synefryna,
telmisartan,
glukokortykoidy,
meldonium.
Akredytowane laboratoria WADA odpowiedzialne są za testowanie moczu lub próbek krwi pobranych od sportowców, jak również za raportowanie i monitorowanie odchyleń od dopuszczalnych norm. Należy dodać, że zaraportowana obecność jakiejkolwiek substancji w próbce krwi lub moczu sportowca nie skutkuje automatycznie oficjalną decyzją o ukaranie z powodu naruszeniu zasad antydopingowych. Meldonium dodano do programu monitorowania w 2015 roku. Było to skutkiem dużego wykorzystania tego leku podczas Igrzys Olimpijskich i Paraolimpijskich w Londynie w 2012. Podczas tych imprez sportowych pięć drużyn zadeklarowało import i posiadanie meldonium do legalnego wykorzystania przez zespoły medyczne towarzyszące sportowcom.
Metody badawcze
Trzy różne źródła danych zostały zbadane przez Komisję Lekarską Europejskiego Komitet Olimpijskiego (EOC) w celu oceny stosowania meldonium podczas Europejskich Igrzysk w Baku. Igrzyska odbyły się w 2015 roku. W momencie dostarczania moczu lub próbki krwi podczas kontroli antydopingowej, wszyscy sportowcy zostali poproszeni o zadeklarowanie leków lub suplementów żywieniowych stosowanych w okresie poprzednich 7 dni. Zawodnicy zostali poproszeni o podpisanie zgody na wykorzystanie próbek do badań antydopingowych. Każdy Narodowy Komitet Olimpijski był zobligowany do zgłoszenia za pomocą specjalnej deklaracji wszystkich leków wykorzystywanych na własne potrzeby zespołu.
Wyniki badań
Przeprowadzono łącznie 864 testów, w tym 762 testów moczu i 102 badań krwi, wśród sportowców z 46 Komitetów Narodowych. Spośród nich próbki pochodzące od 662 osób (297 kobiet / 365 mężczyzn) zostały przebadane w okresie od 8 do 28 czerwca 2015. 23 z 662 (3,5%) sportowców przebadanych od 8 do 28 czerwca zadeklarowało osobiste wykorzystanie meldonium w czasie Igrzysk:
Sześć z tych sportowców zdobyło złoty medal,
Pięciu z tych sportowców zdobyło srebrny medal,
Dwóch z tych sportowców zdobyło brązowy medal.
Zawodnicy deklarujący użycie meldonium rywalizowali w taekwondo, zapasach, nurkowaniu, pływaniu, kolarstwie szosowym, lekkiej atletyce, siatkówce, boksie, czy kajakarstwie. Z 762 analizowanych próbek moczu stwierdzono 66 przypadków stosowania meldonium (8,7%). Spośród 50 Komitetów Narodowych uczestniczących w Igrzyskach, import meldonium zgłosiły zaledwie 2 Komitety:
jeden kraj zadeklarował: 20 ampułek 500 mg meldonium,
jeden kraj zadeklarował: 120 tabletek 250 mg meldonium.
Dodatkowo sportowcy z innych sześciu krajów dobrowolnie zgłosili wykorzystanie meldonium (co nie zostało zgłoszone wcześniej przez odpowiednie Narodowe Komitety Olimpijskie). Istnieje kilka powodów takiej sytuacji:
zawodnicy mieli osobiste zapasy meldonium, które było nie musiały być zadeklarowane w momencie wkroczenia na terytorium Azerbejdżanu,
personel medyczny nie był świadomy, że jeden lub więcej ich sportowców przyjmowało meldonium,
Narodowy Komitet Olimpijski celowo pominął ten fakt. tego leku jako importowanego.
Dyskusja wywołana wynikami badań
Zastosowanie meldonium wykryto u zawodników rywalizujących w 15 z 21 (71,4%) dyscyplin. Próbka 662 badanych sportowców reprezentowała krzyżową selekcję zawodników z 46 z 50 (92%) uczestniczących Narodowych Komitetów Olimpijskich. Tylko 23 (3,0%) z 662 sportowców dobrowolnie zgłosiło wkorzystanie meldonium, w porównaniu do 66 (8,7%) sportowców, którzy uzyskali wynik pozytywny podczas testów antydopingowych. Dostępność leku dla sportowców w Europie jest ważnym czynnikiem w ocenie faktycznego rozprzestrzeniania się zasięgu stosowania meldonium. Dodatkowo, legalne zastosowanie medyczne meldonium w znacznej liczbie krajów również wpływa na liczbę pozytywnych wyników zgłoszonych przez laboratoria. Meldonium jest oficjalnie zarejestrowane do użytku medycznego w siedemiu krajów Europy Wschodniej, które rywalizowały w Baku w 2015 roku, w tym w Łotwie, Rosji, Ukrainie, Gruzji, Azerbejdżanie, Białorusi i Mołdawii. Liczba zawodników z tych krajów stanowiła łącznie 23,2% (1306 z 5632) całej populacji sportowców rywalizujących podczas Igrzysk. Geograficzna dostępność handlowa meldonium koreluje z krajami pochodzenia sportowców, którzy sami zadeklarowali użycie tego leku, a także koreluje z krajami Komitetów Narodowych, które posiadały je w formie wyposażenia medycznego. Bardzo prawdopodobne, że sportowcy i podmioty świadczące opiekę zdrowotną z dowolnego kraju, w którym lek nie został oficjalnie zarejestrowany, mogły łatwo uzyskać meldonium, np. poprzez zakupy online. Istnieje wiele stron internetowych, gdzie meldonium jest reklamowane i dostarczane do każdego kraju na całym świecie. Nie wszyscy sportowcy byli testowani podczas Igrzysk i tak naprawdę dokładna częstość występowania nie może być określona. Jednak ekstrapolacja z 8,7% na całą ogólną populację sportowców dałaby wynik 490 sportowców stosujących meldonium podczas Igrzysk w Baku, który to wynik byłby najprawdopodobniej lekko zawyżony. Zaniżona deklaracja użycia meldonium przez sportowców budzi podejrzenie, że wielu sportowców nie chce, aby agencje dopingowe dowiedziały się o tym fakcie.
Wpływ meldonium na występy sportowców
Dowody potwierdzające poprawę wydajności w wyniku stosowania meldonium przez sportowców są ograniczone. Istnieją natomiast dowody na to, że meldonium może korzystnie wpływać na wydajność fizyczną gryzoni. Profesjonalne badania wplywu meldonium na wydajność sportowców, szczególnie tych elitarnych, nie zostały jeszcze przeprowadzone. Badania na chorych pacjentach i gryzoniach dostarczają informacji pozwalających zrozumieć, które prawdopodbnie wywołuje stosowanie tego leku u sportowców. Należa do nich:
korzystny wpływ meldonium na krążenie mózgowe,
zwiększona mobilność,
zwiększona tolerancja na niedotlenienie,
zwiększona tolerancja na wysiłek u pacjentów z dławicą piersiową,
poprawa funkcji skurczowej mięśnia sercowego, zahamowanie przerostu i rozszerzenia mięśnia sercowego,
poprawa krążenia krwi obwodowej i zwiększenie odporność na stres,
skrócenie okresu odpoczynku po aktywności fizycznej.
Działania niepożądane zgłaszane przez producentów meldonium obejmują bóle głowy, pobudzenie, tachykardię, alergiczne reakcje skórne i niestrawność. Poważne działania niepożądane, które stanowią zagrożenie do zdrowia lub życia nie zostały oficjalne opublikowane. Pozornie bezpieczny klinicznie profil tej substancji w połączeniu z jej postrzeganiem może mieć pewien wpływ na poprawę regeneracji lub wydajności, jednak niejasne są wszystkie powody, dla których lek jest czasami rutynowo przepisywany dla młodych i innych zdrowych sportowców. Aby substancja została włączona do listy zabronionych, WADA musi stwierdzić, spełnienie dwóch z poniższych trzech kryteriów:
istnieją dane medyczne lub naukowe, że substancja lub metoda, samodzielnie lub w połączeniu z innymi substancjami lub metodami, ma potencjał, by poprawić wydajność fizyczną sportowca,
istnieją dane medyczne lub inne naukowe, że zastosowanie substancji lub metody reprezentuje faktyczne lub potencjalne ryzyko dla zdrowia sportowca,
użycie substancji lub metody narusza zasadę ducha sportu.
Biorąc pod uwagę, że wskazaniem klinicznym dla stosowania meldonium są m.in. kardioprotekcja, czy skutki niedokrwienia, rozpowszechnienie stosowania meldonium w jakże zdrowym środowisku sportowców jasno wskazuje, że substancja ta nie jest stosowana tylko i wyłącznie z powodów terapeutycznych. Przeciwnie, lek ten jest ewidentnie używany z zamiarem poprawy wydajności fizycznej sportowca w celu uzyskania lepszych wyników sportowych. Jak już wspomniano, istnieją pewne dowody farmakologiczne, które mogą sugerować, że meldonium poprawia wydajność i jego stosowanie przedstawia korzyść w oczach stosujących go sportowców. Ponadto wiedza, że 13 medalistów Igrzysk Olimpijskich w Baku 2015, o których wiadomo, że wzięli meldonium w czasie trwania zawodów jasno wskazuje na skuteczność leku, chociaż nie można tego oficjalnie udowodnić na podstawie przedstawionych obserwacji. W związku z tym, dalsze badania meldonium w celu uzyskania takich dowodów wydają się konieczne. Kliniczne stosowanie meldonium, szczególnie u młodych sportowców, nie zostało udokumentowane. Nie wiadomo również, jakie dawki były przeznaczone dla sportowców biorących udział w zawodach w Baku. Ten brak danych budzi obawy, czy wykorzystanie leku stanowi jakiekolwiek ryzyko dla zdrowia w postaci długoterminowych konsekwencji klinicznych.
Kluczowe wnioski
Na podstawie raportu dotyczącego zastosowania meldonium podczas feralnych zawodów wyciągnięto wiele kluczowych wniosków. Meldonium zostało wykorzystane przez 13 medalistów, którzy wzieli udział w Igrzyskach Europejskich w Baku. Sportowcy 15 różnych dyscyplin zadecydowali się na użycie meldonium w celu poprawy wydajności i uzyskania lepszych winików sportowych. Alarmujące wyniki raportu sprawiły, że meldonium wpisano na listę substancji zabronionych przez WADA, zaprezentowanej w 2016 roku (wcześniej był zaledwie substancją monitorowaną). Raport Stuarta, Schneidera i Steinbacha z Igrzysk w Baku miał wpływ na podjęcie tej kluczowej decyzji. Od 1 stycznia 2016 r., sportowiec musi być zgłoszony przez lekarza prowadzącego w ramach specjalnego wniosku, w którym lekarz opisuje uzasadnienie zastosowania klinicznego meldonium i potwierdza konieczność zgodnego z prawem leczenia. Ten wyjątek, nazywany Theraputic Use Exemption (TUE) musi zostać zatwierdzony przez odpowiednią federację sportową lub krajową organizację antydopingową przed rozpoczęciem zawodów. TUE nie może być przyznawany, jeśli istnieje inny lek, który można wykorzystać w procesie leczenia farmakologicznego. Podsumowując, 66 pozytywnych wyników (8,7%) dla zastosowania meldonium podczas Europejskich Igrzysk w Baku wskazuje na powszechne stosowanie tego leku przez sportowców rywalizujących w tej imprezie sportowej. Te ustalenia podkreślają nadmierne i niewłaściwe stosowanie i przepisywanie tego leku na receptę wśród ogólnie zdrowej populacji sportowców.